Những điều cần biết về nhông xe máy

Thay đổi số răng nhông trước hoặc sau sẽ thay đổi tỷ số truyền, khiến sức mạnh, vòng tua máy thay đổi ở mỗi tốc độ.

Người đi xe máy đều biết rõ tầm quan trọng của nhông xích, nhưng cấu tạo như thế nào, làm việc ra sao? Tốc độ, gia tốc, khả năng vận hành, sự thoải mái, tiết kiệm nhiên liệu đều ảnh hưởng bởi cách chọn tỷ số truyền cuối cùng. Các hãng sản xuất xe máy bỏ ra nhiều tiền trên mỗi sản phẩm để hướng tới một phân khúc thị trường riêng biệt. Nhưng nhu cầu của người sử dụng lại không nằm yên.

Hầu hết cruiser ra đời nhằm phục vụ những chuyến đi dài, trên mặt đường láng mịn, không đèo dốc, nơi vòng tua máy thấp, tốc độ vừa phải là yếu tố quan trọng. Nhưng người khác muốn tốc độ, tăng tốc nhanh, người lại muốn bền bỉ, hiệu quả tiết kiệm nhiên liệu trên hết.

Trong điều kiện đơn giản, ở 80 km/h, tốc độ vòng tua máy là 4.000 vòng/phút, nếu sử dụng nhông sau nhỏ hơn sẽ khiến xe chạy ở 3.500 vòng/phút. Với nhông sau nhỏ hơn, người lái có thể kéo dài vòng ga trước khi phải chuyển sang số mới. Động cơ làm việc chăm chỉ. Trên những chiếc xe có công suất thấp, thay nhông nhỏ sẽ làm cho tăng tốc chậm chạp hơn.

Nếu sử dụng nhông rộng hơn ở phía sau sẽ giúp tăng tốc nhanh hơn và cảm nhận rõ sức mạnh của xe, dễ dàng chuyển tới tỷ số truyền cuối cùng. Nhưng ngược lại, với nhông to người lái cần sang số sớm và thường xuyên hơn. Tại 80 km/h, số 6, tốc độ vòng tua máy có thể rơi vào 5.000 vòng/phút.

Những lái mới chạy xe cần nhông sau lớn để đảm bảo sức mạnh cho xe, dễ kiểm soát ở tốc độ thấp, và cũng chưa cần trải nghiệm tốc độ cao. Động cơ sản sinh ít sức mạnh hơn, những xe này phù hợp cho địa hình đồi núi.

Thay đổi nhông trước hoặc sau là cách đơn giản nhất để thay đổi tỷ số truyền. Thay số răng trên nhông chính là thay thế tỷ số truyền.

Nếu tăng số răng của nhông trước, hoặc giảm số răng nhông sau, sẽ giúp vòng tua máy thấp hơn ở mỗi tốc độ. Xe yếu hơn ở nước đầu nhưng ổn định và tăng tốc tốt ở nước hậu, giảm mức tiêu hao nhiêu liệu.

Nếu giảm số răng nhông trước hoặc tăng số răng nhông sau sẽ khiến vòng tua máy lớn hơn ở mỗi tốc độ. Xe khỏe hơn ở nước đầu, tăng tốc nhanh hơn nhưng bù lại không đạt được tới tốc độ tối đa.

Ví dụ, nếu nhông trước có 4 răng, nhông sau 8 răng, thì nhông trước phải quay hai vòng khi nhông sau quay hết một vòng, tỷ số truyền là 1/2. Khi tăng nhông sau lên 12 răng, nhông trước không đổi thì lúc này nhông trước phải quay 3 vòng để nhông sau quay một vòng, tỷ số truyền 1/3.

Tiếp theo một ví dụ thực tế hơn, nhông trước 15 răng và nhông sau 45 răng. Tỷ số truyền 15/45. Thay nhông sau bằng loại 43 răng sẽ cho tỷ số truyền mới 15/43, cao hơn tỷ số cũ, giúp vòng tua máy giảm đi ở mỗi tốc độ. Số lượng răng nhông sau càng đến gần số răng nhông trước, vòng tua máy càng giảm ở mỗi tốc độ, xe tiết kiệm nhiên liệu hơn.

Cách phân biệt nhông xích thật, giả, kém chất lượng

Trên thị trường hiện có rất nhiều loại phụ tùng có nguồn gốc xuất xứ khác nhau: hàng chính hãng, hàng nhập khẩu, thậm chí cả hàng do một số cơ sở tư nhân sản xuất "chui". Trong đó, có lẽ xích và ống pô xe máy là hai sản phẩm bị làm giả nhiều nhất.

Xích hỏng thường được các cơ sở sản xuất mua lại đem về làm mới, lộn lại mặt hoặc sản xuất mới có chất lượng kém rồi đóng nhãn xịn đem qua các cửa hàng bán với giá 80.000-140.000 đồng/bộ.

Ngay cả đối với thợ sửa xe lâu năm, việc phân biệt thật giả cũng không đơn giản. Ví dụ, một bộ nhông - xích của xe Honda (hàng chính hãng) có giá khoảng 100.000-140.000 nghìn đồng. Nhưng khi đi mua, khách hàng thường được hỏi là mua loại nào và thường chẳng mấy ai biết được giữa loại 100.000 đồng và loại 140.000 đồng có gì khác nhau.

Nhiều người có kinh nghiệm khuyên nên chọn sản phẩm chính hãng, logo thường được đóng chìm trên nhông to, nhông con và trên từng mắt xích. Mép xích dầy và khít mới là xích tốt.

Nhông xích xe máy - đừng thay quá muộn

Nhiều người sử dụng xe máy chạy hơn 25.000 km mới chịu để ý đến nhông xích. Khi đó, các răng nhông - đĩa của xe đã mòn vẹt, nhọn hoắt. Trong trường hợp này nếu tiếp tục chạy tốc độ cao hoặc trên đường lồi lõm có thể dẫn đến tình trạng trượt xích hoặc nhảy xích rất nguy hiểm.

Thay xích xe đừng đợi đến khi quá rão.

Cách nhận biết nhông, xích, đĩa đến hạn thay

1. Khi đổi số để tăng tốc, cảm giác xe vẫn lì, máy không bốc.
2. Khi ga mạnh thì có hiện tượng xích đập hộp kêu lách cách.
3. Thường xuyên căn chỉnh nhưng xích vẫn chóng rão.

Cách bảo dưỡng

1. Xe nhất thiết nên gắn bộ chắn xích, có tác dụng hạn chế bụi bám.
2. Khi chạy xe phải gài số và tốc độ luôn đồng bộ
3. Tuỳ nhu cầu mà người sử dụng lựa chọn hình thức bảo dưỡng thích hợp. Nếu định kỳ 3-4 tháng tra nhớt vào thì nhớt mau khô, có trường hợp còn làm xích nhanh rão. Nếu tra mỡ thì 6-7 tháng mới phải tra lại nhưng cát bui j sẽ bám nhiều hơn vào xích, làm tăng ma sát, dẫn đến nhông-xích-đĩa chóng bị mài mòn.

Thời điểm thích hợp để thay

Khi được yêu cầu thay nhông xích, các thợ sửa xe sẽ kiểm tra độ ôm khít của xích vào nhông và đĩa bằng cách vòng dây xích vào chu vi nhông, đĩa (như kiểu thắt dây thòng lọng). Nếu thấy xích vẫn có độ chùng (không ôm sát mép nhông, đĩa) nghĩa là không đạt tiêu chuẩn. Nhông bị mòn răng sẽ tạo độ hở giữa xích và nhông khiến cho xe khi sang số thường bị giật cục. Do đó phải thay trọn bộ chứ không thể thay từng thứ. Xích cũ khó có thể sử dụng lại (dù đã cắt mắt) vì khuyết đã bị mòn khiến xe tăng tốc kém, rãnh xích bị lõm gây va đập mạnh sẽ làm mòn nhông đĩa mới. Thời gian thay nhông xích thường mất khoảng 20-30 phút, với giá tiền công chừng 10.000 nghìn đồng.

Tại các trạm bảo dưỡng lớn hoặc chính hãng, tất cả các chuyên gia thường khuyên khách hàng nếu đã thay thì nên thay cùng loại. Ví dụ, với xe Trung Quốc sử dụng xích 7 ly, tương ứng với đĩa là 14-16; nhông đĩa 13-39 thường dùng cho các loại xe Cub đời 78. Thay không đồng loại, ví như thay nhông 15 vào đĩa 36 cũng không ảnh hưởng nhiều đến tốc độ của xe.

Khi xích chùng, nhiều người thường cho chặt mắt xích để sử dụng tiếp, tuy vậy xích sẽ không ôm khít nhông đĩa như ban đầu. Trên thực tế thì việc chặt mắt xích để dùng tiếp chỉ nên làm một lần, nếu không sẽ làm nhông đĩa mau bị mòn, dễ hư hỏng hơn. Xe thường xuyên chở quá tải không chỉ làm cho xích nhanh bị rão mà còn ảnh hưởng đến dây chuyền xích máy và xích cam.

Sau khi thay mới, các bộ phận còn đang trong quá trình chạy "rà", chưa ăn khớp với nhau nên quay lại gara sau khoảng 7-10 ngày để thợ căn chỉnh lại độ chùng của xích (thường thì thợ sẽ chỉnh vít thêm hai vòng). Và sau 4-6 tháng mới nên tra mỡ. Nhông xích của Malaysia, Thái Lan thường có tuổi thọ 18-24 tháng, các loại khác có tuổi thọ thấp hơn, 6-12 tháng.

Nhông xích là bộ phận quan trọng của xe, là một khâu truyền chuyển động quay từ động cơ về bánh sau giúp xe chuyển động được. Chất lượng của nhông xích sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng vận hành, hao nhiên liệu, cảm giác người lái  . . .

Bộ truyền động xích sử dụng vào việc truyền động giữa hai trục song song có khoảng cách trung bình. Có nhiều loại xích được sử dụng trong các bộ truyền động. Truyền động xích ở xe máy thưởng sử dụng loại xích con lăn, nhờ con lăn bao bọc mà chốt xích không bị mòn theo thời gian. Con lăn tự xoay quanh chốt xích nên giảm thiểu ma sát trượt ở mặt răng của nhông, giúp giảm mòn, giảm  ồn, giản sinh nhiệt và tiêu hao năng lượng truyền động.

Bộ truyền động xích được ứng dụng vào việc truyền chuyển động của hầu hết các xe số, giúp truyền chuyển động từ động cơ đến bánh sau. Sử dụng bộ truyền động xích có nhiều ưu điểm so với truyền động đai (dây curoa) như:

 - Có thể truyền chuyển động giữa các trục cách nhau tương đối lớn.

- Khuôn khổ, kích thước nhỏ hơn so với truyền động đai (dây curoa.)

 - Không có hiện tượng trượt (trượt trơn và trượt đàn hồi) như ở truyền động đai, nên mô men được truyền tải tương đồi đều. Hiệu suất truyền động cao, đạt 98% nếu được chăm sóc tốt.

 - Lực tác động lên trục nhỏ hơn truyền động đai.

Tuy nhiên cũng có nhiều nhược điểm lớn:

- Ồn vì có sự ăn khớp, vào khớp của mắt xích vào răng nhông, va đập của xích với răng nhông đặc biệt là khi xích trùng.

 - Chế tạo lắp ráp phức tạp hơn bộ truyền động dây đai.

 - Đòi hỏi chế độ chăm sóc và bảo quản thường xuyên (Bôi trơn, điều chỉnh và căng xích).

 - Tỷ số truyền không đổi nên quá trình vận hành cần bộ số phức tạp, quá trình vận hành cũng đòi hỏi nhiều thao tác cho người đi xe.

 - Nhanh rão hỏng, đặc biệt là khi không chăm sóc cẩn thận.

Một số loại xích cao cấp của được sản xuất tại Nhật Bản và Thái Lan còn có thêm phớt O để chặn dầu, giúp bảo vệ lớp dầu được nhồi vào trong con lăn, giúp giảm hơn nữa ma sát, tiếng ồn và tăng độ bền cho xích. Công nghệ này được áp dụng cho hầu hết các xe phân khối lớn trên thế giới, đi đầu là hãngxích DID của Nhật Bản, hiện nay nhông xích hãng này đang được lắp ráp cho hầu hết các xe phân khối lớn trên thế giới. DID cũng có một số nhà máy ở các quốc gia khác, sản xuất nhông xích cho các nhà máy Motot xe máy trên khắp thế giới.

 Một bộ nhông xích chất lượng thì phải đáp ứng được rất nhiều yếu tố:

 Vật liệu: Vật liệu của nhông xích quyết định rất lớn đến chất lượng, độ bền, khả năng vận hành của nhông xích. Vật liệu làm xích và nhông thường là thép các bon hoặc thép hợp kim, tất nhiên phải kèm theo những công nghệ gia công và nhiệt luyện thích hợp. Vật liệu nặng sẽ tạo độ ỳ, tiêu hao động năng khi truyền động, như vậy nếu nhông xích mà có vật liệu nhẹ thì sẽ giảm tiêu hao năng lượng, bớt tốn nhiên liệu.

Công nghệ sản xuất: Các công nghệ gia công quyết định rất lớn đến chất lượng của bộ nhông xích. Hiện nay đi đầu công nghệ sản suất nhông xích vẫn là Nhật Bản, và tiếp theo là Thái Lan. Hiện nay hãng các hãng nhông xích Nhật Bản có công nghệ sản xuất nhông xích phổ thông là công nghệ AD, giúp nhông xích tăng độ bền lên 160% so với các loại nhông xích khác, Nhiều hãng nhông xích của Thái Lan cũng nắm giữ những công nghệ hàng đầu về sản xuất nhông xích xe máy, ví dụ như công nghệ con lăn đúc và được nhồi dầu bảo vệ, chốt xích dập 4 chiều giúp xích chắc chắn và vận hành êm hơn. 

Các công nghệ nhiệt luyện như tôi, ram, thấm các bon nhằm tăng độ cứng bề mặt của nhông và của con lăn giúp tăng khả năng chống mòn, giảm sinh nhiệt là cực kỳ cần thiết với nhông xích. Độ cứng của mặt làm việc của răng tối thiểu phải đạt 40-45 HRC, độ cứng bề mặt của con lăn tối thiểu phải đạt độ cứng 55-62 HRC . Nhiều cơ sở sản xuất trong nước không sử dụng hoặc sử dụng kém hiệu quả sẽ làm bề mặt nhông rất nhanh mòn, bề mặt nhông và con lăn không đạt độ cứng và độ nhẵn cần thiết. Ngày nay công nghệ nhiệt luyện các nước được hiện đại hóa bằng các công nghệ nhiệt luyện hiện đại giúp tăng năng suất, giảm các sai sót và các lỗi kỹ thuật trong sản xuất.

Việc lựa chọn một bộ nhông xích chất lượng khi cần thay thế là việc rất cần thiết của người sử dụng xe máy, đặc biệt là những người thường xuyên đi đường dài. Bộ nhông xích chất lượng sẽ vận hành êm hơn, bền và tiết kiệm nhiện liệu. Để đảm bảo độ bền cho nhông xích thì người sử dụng cũng cần phải thường xuyên chăm sóc, bảo dưỡng, bảo trì cho bộ nhông xích.